Stottertherapie
Hoe verander je spreekgedrag bij oudere kinderen en volwassenen
...door aan het spreken te werken!
Dit uitgangspunt is aan inflatie onderhevig in de huidige visie rond Positieve Gezondheid: beter omgaan met je beperkingen lijkt een uitgangspunt dat niet voor elke stoornis te verkopen is. Voor stotteren geldt: acceptatie van restverschijnselen is pas aan de orde als de spreektechnieken eerst deskundig getraind zijn. 'Expliciet leren' is een directieve manier die veel oplevert maar in genoemde visie te weinig wordt toegepast!
Zie ook mijn column van oktober 2022.
Stotteren is een stoornis in de productie van het spreekproces: coördinatie en timing van het spreekproces zijn uit balans. In mijn aanpak wordt in de eerste sessie duidelijk wat er mis gaat in dit spreekproces. Wat gebeurt er in een stotter moment. Wat gaat daar mis, waar zit de spanning, wat leidt tot dat onmachtige gevoel wat je probeert te vermijden. Vervolgens gaan we alle factoren die daaromheen een rol spelen inventariseren. Stottermomenten veroorzaken ongewenste effecten die weer nieuwe spanning opleveren, een vicieuze cirkel. Hieronder wordt dit proces nader beschreven.
Bij stotteren spelen diversen factoren een rol in wisselwerking met elkaar
Eenvoudig vertaald:
De pijltjes staan voor de voortdurende wisselwerking tussen spreken en taalgebruik – denken (cognities) - voelen (emoties). De situatie en relaties tot de toehoorder(s) bepalen je spreekgedrag.
Een stotterblokkade als je aanleg hebt voor stotteren- is een reactie van het autonome zenuwstelsel: een onwillekeurige stressreactie, zoals blozen en transpireren.
Het duurt even voordat je bloost (seconde) of transpireert (paar seconden), maar een stotterblokkade treedt op als een reflex en duurt maar een ‘split second’.
Het is een soort Pavlov reactie op een stress- of ongeduldgevoel: enthousiasme, ergernis, angst etc.
Temperamentvolle stotterende sprekers stotteren anders dan flegmatieke personen.
Een stotterreflex kan op onwillekeurige momenten optreden als een onwillekeurige reflex.
Hoe je die reflex opvangt bepaalt of je in de blokkade blijft hangen of niet.
Als je er tegen vecht blijf je er in hangen!
‘Stotteren is wat je doet om niet te stotteren’,
‘Stotteren is vechten tegen de stotterreflex’.
Cognities - hoe je er tegenaan kijkt- en emoties die je ervaart rond het stotteren - bepalen of je de stotters wel of niet kunt opvangen met een spreektechniek.
Cognities:
• Overkomt het je –onmacht- of begrijp je hoe jouw organisme werkt? Kun je er zelf wat aan sturen?
• Schaam je je voor je stotteren? Vermijd je daarom woorden of situaties/personen?
Emoties:
• Fysiek: krijg je het warm als je stottert?
• Emotioneel: ergert het je – word je boos of ongeduldig als je stottert?
• ………………………….
Voor het veranderingsproces levert de stottertherapeut maatwerk.
Hoe meer negatieve cognities en emoties - vaak onbewust – een rol spelen, hoe minder kans dat het toepassen van een spreektechniek zal lukken. Negatieve gedachten en emoties rond stotteren doen vaak onbewust hun belemmerende werk, de eerste stap is dus deze in kaart te brengen en er anders mee om te gaan.
Wat is je weerstand om ‘anders’ te spreken? Wat weerhoud je om gemakkelijker / losser / communicatiever te stotteren?
Er is geen methode waarbij heftig stotteren meteen overgaat in blijvend vloeiend spreken.
Het toepassen van technieken zal beter lukken
• als je eerst oefent met technieken voor losser stotteren, ‘vloeiender stotteren’, geleidelijk naar vloeiender spreken.
• als je begrijpt hoe gedachtes en emoties met elkaar stoeien rond het spreekprobleem.
• als je bepaalde technieken, die bij je passen, vaak intensief oefent, ‘droogzwemmen, goal schieten op het oefenveld, lettercombinaties intikken bij blind leren typen’. Je organisme kan dan sneller op de ‘techniekmodus’ overschakelen in moeilijkere situaties.
• als je het geleidelijk opbouwt: eerst kort in makkelijke situaties, geleidelijk ook in moeilijkere situaties.
De kunst is de nieuwe gewoonte geleidelijk een automatisme te laten worden.
‘Je moet net zo lang oefenen tot het spontaan gaat’.
Terugval zal altijd op de loer blijven liggen, afhankelijk van de heftigheid van je stotterpatroon en hoe lang dat patroon al bestaat.
Terugval hoeft niet lang te duren, steeds minder vaak, minder heftig en minder langdurig. Terugval is afhankelijk van je stotterernst en vele persoonlijke omstandigheden.
Ernstig stotteren kan hardnekkig zijn, als het weer een beetje terug komt kan een paar herhaalsessies bij je stottertherapeut de zaak weer opfrissen! Spreektechnieken zijn aan slijtage onderhevig.
Terugval zal minder optreden naarmate de stottertherapeut diverse benaderingen kan bieden, aangepast aan de noden van de stotterende persoon.
Commerciële therapieën met een ‘one size fits all’-benadering hebben zelden blijvend effect bij stotteren dat gekenmerkt wordt door ernstige blokkades.
Zie ook www.stotteren.nl